اوقات فراغت در تابستان فرصت یا تهدید
بسمه تعالی
هر سال با شروع تعطیلی مدارس و تمام شدن دروس آموزشگاهی خانواده ها با مساله و دغدغه ای به نام اوقات فراغت فرزندانشان و نحوه مدیریت آن مواجه می شوند .در نظام تعلیم و تربیت ایران دانش آموزان در مقاطع مختلف تحصیلی بعد از اتمام امتحا نات خرداد ماه تعطیلات تابستا نه خود را آغاز می کنند که بین سه تا سه ماه و نیم طول می کشد . این دوره و وقفه نسبتا طولانی در شرایطی که فرزندان مان در اوج فعالیت و آمادگی جسمی و ذهنی وروانی قرار دارند می تواند برای آن ها تبدیل به ضایعه و تخریب فرصت ها و از دست رفتن آمادگی های ذکر شده گردد . تعطیلات مدرسه ای بعد از تقریبا نه ماه فعالیت آموزشی البته طبیعی و اجتناب ناپذیر است و اگر بحث اوقات فراغت به میان می آید نه به این دلیل که بخواهیم از نظام آموزشی خود ایراد بگیریم و مثلا بگوییم چرا مدارس تعطیل شده اند و بهتر است به کار خودشان ادامه دهند. که این موضوع غیر ممکن و غیر منطقی است . در همه نظام های تعلیم و تربیت نیز چنین وقفه هایی وجود دارد و نه از سر اضطرار که واجب و حیاتی است . اما آن چه که لازم است روی آن متمرکز شویم نحوه استفاده از اوقات فراغتی است که نظام تعلیم و تربیت برای فرزندان ما ایجاد کرده است . شاید بعضی ها تصور کنند راحت شدن از درس ومدرسه حق دانش آموزان است و آن ها پس از ماه ها تلاش و کوشش و رفت و آمد به مدرسه باید در این دوره استراحت کنند تا بتوانند خودشان را برای سال تحصیلی جدیدآماده کنند . ولزومی به درگیر کردن دانش آموزان نمی بینند و مثل خود آن ها معتقدند که در این دوره باید دانش آموز راحت باشد .
شاید لازم باشد راجع به تعریف اوقات فراغت تاملی داشته باشیم . آیا اوقات فراغت به معنی بیکاری ، راحت بودن و استراحت کردن است . منظور از فراغت چیست ؟ فراغت از چه چیز ؟ یا منظور فرصتی است که ما پیدا می کنیم جدای از تکلیف و مسئولیت ذاتی و موظفی که داشته ایم در اختیار ما گذاشته شده تا به جنبه های دیگری از زندگی شخصی ،علائق و رشد خود بپردازیم که البته استراحت هم شاید یکی از جنبه های مورد نظر ما است . به عبارت دیگر می خواهیم وباید به رشد خود ادامه دهیم اما این بار از زاویه ای دیگر به عنوان مثال دانش آموز فرصت پیدا می کند اگر در حوزه کامپیوتر احساس ضعف می کند و البته علاقمند به این رشته. در فرصت و فراغتی که از تحصیل رسمی و مدرسه ای پیدا کرده وارد این فضا شده و به تقویت اطلاعات و معلومات خود بپردازد . ویا در حوزه ورزش و تربیت بدنی بیشتر از روزهای مدرسه با توجه به فرصت در اختیار برنامه ریزی کرده و به تقویت آن بپردازد . در اوقات فراغت عمدتا نوع فعالیت ما تغییر می کند ودر مورد دانش آموزان با تمایلات و خواسته های آن ها همسو و هم جهت می شود . به همین دلیل می تواند لذت بخش و مسرت آمیز باشد . فراغت نه به معنای معطلی یا خالی بودن فضا از همه چیز که چنین شرایطی مطلوب هیج کس و حتی خود دانش آموزان نباید باشد . اوقات فراغت ظرفی است که تعلیم و تربیت و مدرسه ، خالی در اختیار خانواده قرار می دهد و ما به عنوان پدر و مادر هستیم که باید آن را به بهترین شکل پر کنیم نه آن که رهایش کنیم چون فرزند ما ا ز فعالیت های مدرسه ای خسته شده و حالا می خواهد استراحت کند . اوقات فراغت در تابستان شمشیر دو لبه ای است که هم می تواند ضرر وزیان فراوانی را متوجه فرزند ما کند و آسیب های جبران ناپذیری را به بار آورد و هم می تواند سازنده ، کمک کننده و احیاگر توانایی هایی باشد که در طول سال تحصیلی بنا به دلایلی از آن غفلت شده است .
پدر ومادر در وهله اول خودشان باید راجع به اوقات فراغت به تعریف واحد و روشنی برسند آن گاه فرزند خود را متقاعد کنند که اگر گفته اند تابستان تعطیل هستید نه به این معنا که صبح تا شب بخوابید یا بی هدف دور خود بچرخید به شکلی که گویا هیچ برنامه ای در فضای زندگی خود ندارید و زمان را بی اختیار از دست دهند . تفاوت و خاصیت عمده ای که اوقات فراغت با اوقات مدرسه ای و موظف دارد این که می تواند به اختیار فرزند صرف شود و مورد استفاده قرار گیرد . یعنی دقیقا بر اساس علایق و توانایی ها و بیشتر جنبه انتخابی دارد . در حالی که تکالیف و اوقات آموزشگاهی و موظف جنبه تکلیفی داشته و ممکن است الزاما همسو با تمام علایق فرد نباشد.. نکته جالب آن که اگر فضای اوقات فراغت به درستی توسط خانواده برنامه ریزی نشود و دانش آموز در طول روزها و هفته ها معطل یا سرگردان باشد بعد از مدت کوتاهی نسبت به شرایط موجود معترض و نارضایتی خود را بروز خواهد داد .حتی اگر فرزند به دلیل سرگرمی های روزمره و البته کم فایده اعتراضی به وضع موجود نداشته باشد باز خانواده به عنوان متولیان امر تعلیم و تربیت نمی توانند و نباید نسبت به شرایط بلا تکلیفی فرزند خود بی تفاوت باشند . باید فرصت تابستان را غنیمتی بزرگ برای فرزندان خود بدانیم . معمولا همه علایق شخصی واستعدادها در طول سال تحصیلی نه فضای بروز دارد ونه این امکان فراهم است . دانش آموز مجبور است عمده وقت خود را صرف دروس عادی و مدرسه ای خود کند در حالی که این تنگناها در تابستان وجود ندارد و آمادگی کافی برای انجام سایر فعالیت های دلخواه فراهم است . بر اساس تجربیات گذشته با دو جنبه متفاوت روبرو هستیم . اول آن که افراد بسیاری منشاء مهارت یا شروع علایق خود را از تابستان می دانند این گروه کسانی هستند که فرصت تابستان را غنیمت شمرده و در حوزه ای از علایق خود وارد شده اند و توانستند به رشد خود بپردازند و حتی آن را درطول سال های بعد ادامه داده و قابلیت های بیشتری را به تدریج در خود ایجاد کنند . مهم نیست ما در چه حوزه ای به فعالیت بپردازیم . مهم تر آن است که اولا زمان خود را به درستی و سا لم صرف کرده ایم و آن را دور نریخته و دوم آن که فعالیت ما سازنده ، رشد دهنده و مطابق با توانایی های بالقوه ما بوده است . در همین شرایط با افرادی مواجه هستیم که در پس معطلی و بلا تکلیفی و سردرگمی وارد فضاهای خطرناک شده با کسانی آشنا شده و همراه شده اند که متاسفا نه زمینه های انحراف را در آنان ایجاد کرده است . و به عبارتی به همین سادگی از پس یک غفلت یا بلاتکلیفی تمام زحمات خانواده و مدرسه قربانی انحراف ناخواسته فرزند شده است . گاهی مواقع هم دیده شده والدین از جاده اعتدال خارج شده و تمام اوقات فراغت دانش آموز خود را با انواع کلاس ها و فعالیت های متنوع و پی در پی در طول هفته پر کرده اند که این هم می تواند باعث خستگی ها و دل زدگی های بیشتری شود که نه تنها مسرت و لذتی برای آ نها ندارد که به نوعی دیگر از اهداف خود دور شده ایم . اوقات فراغت حکم سبدی را دارد که باید در آن انواع فعالیت های متنوع ، دوست داشتنی و لذت بخش قرار گیرد . به نحوی که فرزند ما از انجام آن احساس لذت کند و نه عذاب و اجبار . در این سبد می توان فعالیت های ورزشی ،کامپیوتر ،کلاس های تقویتی دروس مدرسه ای ،مسافرت به نقاط مختلف ، دید و بازدید از کسانی که مدت ها آن ها به دلیل مشغله کاری سر نزده ایم ، کلاس های هنری و آموش خط و نقاشی و شنا و هر فعالیت دیگری که در حوزه امکانات و توانایی های محیطی و منطقه ای ما قرار دارد .
واحد مشاوره مجتمع آرزوی روزها و هفته های مفرح ،پر بار و نشاط انگیزی را برای خانواده ها و دانش آموزان عزیز دارد و امیدواریم در پایان تابستان و باز گشایی مدارس یک بار دیگر گرد هم جمع شویم . واز دور هم بودن لذت ببریم . خدانگهدار گروه آموزشی مشاوره تربیت بدنی و پرورشی محمد رضا کوثری مشاور مجتمع آموزشی امام خمینی (ره) سوریه دمشق خرداد 1390
