بسمه تعالی
مقدمه
هرساله درهنگام اعلام نتایج اولیه کنکورسراسری درمردادماه بحث انتخاب رشته تحصیلی دانشگاه ها وموسسات آموزش عالی ونحوه گزینش و چینش رشته ها داغ وتوسط مراکز وموسسات ،مشاورین تحصیلی وبسیاری ازافرادصاحب نظر وحتی غیرصاحب نظرتبلیغ،توصیه وتوضیح داده می شود.آن قدرکه به نظر می رسد امری خسته کننده وغیرضروری شده است.درعین حال موضوع انتخاب رشته به دلیل اهمیت فراوان ونقش حیاتی آن درسرنوشت تحصیلی وزندگی فردی وخانوادگی داوطلبان به اندازه ای گسترده است که هرقدرهم موضوع آن در رسانه ها وسایر وسایل ارتباط جمعی بیان شود باز هم کم گفته شده ولازم وضروری به نظر می رسد. به همین دلیل درهنگامه انتخاب رشته این نوشتار برای آگاهی دانش آموزان وخانواده های آن ها به رشته تحریر درآمده است .امید آن که این مقاله بتواند به نحوه انتخاب رشته داوطلبان کنکور کمک کند.
هرداوطلب باید به گونه ای انتخاب رشته کند که اولا تا آن جا که ممکن است به رشته موردعلاقه خود برسد وباتوجه به زحماتی که درطول حداقل یک سال تحصیلی کشیده است پاداش آن رانه بیشتر ونه کمتر دریافت کند. این موضوع زمانی روشن تر می شود که هرساله شاهد ازدست رفتن فرصت های بسیاری علیرغم استحقاق داوطلبان به دلیل انتخاب رشته نامناسب وغیر منطقی بوده ایم .
دادن کارنامه نتایج اولیه به داوطلبان و آگاهی آن ها ازسطح نمره ،رتبه در سهمیه ودر زیرگروه ها ورتبه کشوری هر داوطلب، مزیت نسبی تلقی می شود که به این ترتیب فرایند انتخاب رشته را تسهیل می کند.از طرف دیگر سازمان سنجش به هرداوطلب فرصت انتخاب 100 رشته محل را می دهد ،یعنی او می تواند با توجه به رتبه در سهمیه انتخاب های متفاوتی را آزمون کند به شرط آن که از واقعیت ها و محدودیت ها ی موجود فاصله چندانی نداشته باشد .مثلا شاید داوطلبی که درسهمیه گروه آزمایشی تجربی رتبه 10000 راکسب کرده باشد به طور طبیعی نباید سراغ رشته های پزشکی ، داروسازی و یادندان پزشکی رفته وبه این ترتیب سایر فرصت های خود را ازدست بدهد. انتخاب رشته داوطلب باید براساس ترجیهات شخصی وعلاقه فردانجام گیرد . درغیر این صورت بعد از پذیرش در دانشگاه بامشکلات عدیده ای روبرو خواهد شد.
هرداوطلب بهتر است انتخاب های خود را باتوجه به رتبه وسایر مولفه های تاثیر گذار در سه گروه یا طبقه تقسیم وتوزیع کند .گروه اول رشته هاودانشگاه هایی که موردعلاقه و ترجیح شخص است اما شانس پذیرش آن باتوجه به رتبه کم است که البته تعداد انتخاب های فرد از این گروه به رتبه داوطلب بستگی دارد. رشته ها ی مهندسی ،حقوق،دندان پزشکی ،پزشکی وسایر رشته هایی که دربین داوطلبان مقبولیت زیادی دارد خصوصا در دانشگاه های روزانه دولتی در این گروه قرار می گیرد. .به عبارت دیگر هرقدر رتبه بهتر باشد تعداد انتخاب های گروه اول بیشتر خواهد بود. انتخاب های گروه دوم که با رتبه همخوانی بیشتری دارد و تعداد زیادی از انتخاب های داوطلب از این گروه خواهد بود که شامل رشته های بامقبولیت نسبی ودر حدمتوسط است ..ودسته سوم رشته ها یادانشگاه هایی که چندان مورد علاقه نیست مثل مقاطع کاردانی،یادوره های شبانه ،غیرانتفاعی وبعضاپیام نور وخصوصا داوطلبانی که قصدشرکت مجدد درکنکور را نداشته ومایلند پرونده تحصیلی خودرا ببندند. در حقیقت انتخاب دسته سوم به رتبه ،و وضعیت داوطلب بستگی دارد.گرچه می توان گفت به میزان زیادی این که ما چه دانشگاه یا رشته ای را انتخاب کنیم به رتبه مابستگی دارد .اماعلیرغم این موضوع شاهد انتخاب های خوب و انتخاب های بد هستیم .
گام های انتخاب رشته
گام اول : شناخت رشته های دانشگاهی ودانشگاه های شهرهای متفاوت وکسب اطلاعات لازم خصوصاوضعیت وسطح علمی وهم چنین درزمینه امکانات رفاهی و غیره مانند خوابگاه ، بعدمسافت و............
شناخت رشته های تحصیلی دانشگاه از اهمیت فراوانی برخوردار است و این که داوطلب چقدر در حوزه رشته ها ،ماهیت ومحتوی درسی آن ها ،آینده تحصیلی و شغلی ،شرایط ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر اطلاعات داشته باشد میزان آن درتصمیم گیری نقش دارد. گرچه شناخت رشته ها درگروه آزمایشی کار یک روز و دو روز نبوده وداوطلب تقریبا از سال های پایانی متوسطه خصوصا پیش دانشگاهی می باست دامنه اطلاعات خودرا درحوزه رشته ها به تدریج وباکسب اطلاعات لازم ازمنابع مختلف مانند مشاورین ،دبیران ،افراد متخصص درآن رشته خاص واینترنت افزایش دهدوبه توافقی نسبی با خودش برسد تادر هنگام انتخاب رشته که فرصت محدودی تلقی می شود ،دچار تردید ،دودلی ویا اشتباه درگزینش رشته ها نشود .مطالعه دقیق دفترچه شماره 2 در این گام توصیه می شود این دفترچه حاوی اطلاعات ونکات فنی بسیاری است که می تواند داوطلب را در این مرحله کمک کند.
گام دوم : انتخاب رشته های موردعلاقه به ترتیب اولویت درحد10تا15 رشته تحصیلی ازدفترچه شماره 2 وکوتاه کردن فهرست طولانی رشته های تحصیلی گروه آزمایشی که سازمان سنجش دراختیار داوطلبان قرار می دهد. در این صورت شماتوانسته اید فهرست بلند بالا وطولانی رشته ها رابه فهرستی خلاصه شده وعملیاتی تبدیل کنید . پس از انجام این کار سعی کنید استان ها وشهرهایی راکه مایلید، از میان شهرها واستان های کل کشور گزینش کنید.به عبارت دیگربهتر است هرکسی با توجه به استان محل سکونت، حلقه ای از انتخاب های متفاوت را به ترتیب از نزدیک ترین استان شروع کرده وبه تدریج فاصله بگیرد .طبیعتا کسی که در استان آذربایجان غربی زندگی می کند انتخاب دانشگاه های استان سیستان وبلوچستان گزینه مناسبی برای او نخواهد بودحتی اگر شانس قبولی داشته باشد. ضمن این که سازمان سنجش نیز بااستانی ،ناحیه ای ،قطبی وکشوری کردن تمامی رشته های تحصیلی به داوطلبانی که از استان خود یا استان های همجوار انتخاب رشته می کنند شانس قبولی آن هارا به شدت افزایش داده است .که داوطلب نباید از این امتیاز مهم خود را محروم کند .وحتی اگر چنین امتیازی هم ازطرف سازمان سنجش داده نمی شد باز هم داوطلب باید به منظور جلوگیری ازآسیب ها وخطرات دوری ازخانواده ومسایل حاشیه ای دیگر، نزدیک ترین محل را برای تحصیل انتخاب کند.
پس ازتهیه دوفهرست کوتاه شده رشته های تحصیلی و شهرهای انتخابی ،حالا وقت آن رسیده است که داوطلب دست به انتخاب زده وفهرست انتخاب رشته خود را به ترتیب بچیند . به عنوان مثال اگر اولین رشته مورد علاقه او در گروه آزمایشی علوم انسانی حقوق بوده باید این رشته را در استان یا شهر های مورد علاقه که از قبل تهیه کرده و در اختیار دارد گزینش کند .که مثلا به15 رشته شهر میرسد پس از آن دومین رشته مورد علاقه خود را در شهرهای متفاوت گزینش واین فرایند را تا انتخاب 100 رشته محل ادامه می دهد.در پایان انتخاب رشته شما باید بافهرستی مواجه شوید که انتخاب اول از 99 انتخاب دیگر ترجیح دارد ،انتخاب دوم از 98 انتخاب دیگر و همینطور سایر انتخاب ها .نکته مهم آن است که هر داوطلب پس از پذیرش نهایی و هنگامی که کارنامه نهایی انتخاب رشته رادر مهر یا آبان دریافت می کند متوجه می شود غیر از رشته ای که پذیرش شده در چند رشته محل دیگر هم شانس قبولی داشته که به دلیل ترتیب چینش رشته ها واولویت بندی آن ها شانس خود را از دست داده است واگر داوطلب در چینش رشته ترجیحات خود را در نظر داشته باشد مطمئنا افسوس سایر رشته هایی را که می توانسته پذیرش شود نخواهد خورد.
نکته پایانی
ازیک جنبه داوطلبان کنکور به دو گروه تقسیم می شوند .گروه اول رشته محورند .یعنی با توجه به علاقه وشناختی که نسبت به رشته دلخواه خود دارند حاضرند آن را در هرجایی که شانس قبولی داشته باشند انتخاب نمایند .مثل دانش آموزی که حاضر است در رشته پزشکی قبول شود حتی اگر در دورترین نقطه کشور باشد والبته این گروه استدلال های خاص خود را دارند .
گروه دوم که شهر محورند وبه دلیل همان مشکلاتی که اشاره شد حاضرند در شهر مورد دلخواه خود بمانند حتی اگر رشته پذیرش شده صد در صد مورد قبول آن ها نبوده باشد. به عبارت دیگر برای این گروه شهر محل تحصیل از اهمیت خاصی برخوردار است.
با امید به موفقیت تمامی داوطلبان دراین مرحله حساس کنکور سراسری وانتخاب رشته ای مناسب ومتناسب با رتبه کسب شده بدون آن که ارزش آن حیف و میل شده باشد . والسلام محمد رضا کوثری کارشناس ارشد مشاوره ومشاور مجتمع آموزشی امام خمینی (ره) سوریه -دمشق مرداد ۱۳۹۰
بسمه تعالی
اگربه رفتارهایی که در طول روز ازما سر می زند نگاهی عالمانه داشته باشیم مشاهده می شود: اولا تعداد آن ها بسیار زیاد ومهم تر این که در بروز هر یک از آن ها ممکن است عوامل متعددی نقش داشته باشد که معمولا آگاهی چندانی نسبت به آن ها نداریم . ازجمله عواملی که منجربه بروز برخی ازرفتارهای مامی شود، باورها ،عقاید وطرح واره های ذهنی است .همه ما با باورهای مان زندگی ، قضاوت، تصمیم گیری وانتخاب می کنیم،روابط خودرا بادیگران تنظیم،تعدیل ،افزایش یاکاهش می دهیم .اگربافردی قطع رابطه می کنیم برای خودمجموعه ای ازباورها رادرمورد اوردیف کرده ایم که سرجمع حساب هامارابه قطع یک رابطه رسانده است.گرچه ممکن است محاسبات ذهنی ما اشتباه بوده وبا واقعیت همخوانی نداشته باشد. اگرازافراد باورهای شان گرفته شود حرفی برای گفتن وعملی برای انجام دادن نخواهند داشت وبایدمنتظربروزرفتارهای آشفته ،نامنظم وتصادفی باشیم. افکار، رفتارهای ما را پشتیبانی وحمایت می کندو خاستگاه آن محسوب می شود. هنگامی که فرد درشرایط هیجان ،اضطراب وترس شدیدقرار می گیرد نمی تواند به درستی تصمیم بگیرد وممکن است عملی یاحرفی ازاو سربزند که باسوابق وشرایط گذشته فرد همخوانی نداشته باشد .این مساله نقش مهم واساسی باورهاوعقایدرادربروزرفتارهای ماثابت می کند.در خلاء باورها ،هرعملی ممکن است اتفاق بیافتد.به طوری که شخص بعدا درمورد آن ها اظهارشگفتی یابی اطلاعی می کند.
اگرکودکی به اذیت وآزار هم سن وسال های خود درمدرسه می پردازد، پشت چنین رفتاری ،احساسات ،انگیزه هاو باورهایی نهفته است .هم چنین مردی که ازرفتارهمسرخودعصبانی ونگران شده درحقیقت نشان ازتعارض موجودمیان باورهای اوورفتاروایده های همسراست.
احساسات ماهمانند شادی وغم یاناراحتی نیز ریشه درباورها ونگرش های ما دارد.اگرعقاید فردی راکه دچارافسردگی شده است ،موردبررسی ودقت نظرقرار دهیم سرنخ های فراوانی ازافکارمنفی خودکار آشکارخواهد شد. اومعتقداست که دنیا ارزش زیستن ندارد ،آدم به دردنخوریا بی مصرفی شده ،هیچ کس قادربه درک او نیست ، روابط انسان ها براساس دروغ وتظاهر بناشده وموارد بسیاردیگری که درنتیجه به تدریج ازدیگران فاصله می گیرد. فعالیت های روزمره به شدت کاهش یافته وحاضربه ایجادارتباط وحتی بیان مشکل خودنیست. لذا احساسات بدی ازخودودیگران پیداکرده و با بروزچنین رفتارهایی باورهای فردافسرده تقویت شده ودرنهایت ممکن است به انزوا ،تمایل به گوشه گیری ودرموارد پیشرفته به خودکشی منجر گردد. "البرت الیس " که نظریه درمان عقلانی –عاطفی راپایه گذاری نموده است ، معتقداست وقتی حادثه فعال کننده ای برای فرداتفاق می افتد ،او براساس تمایلات ذاتی خودممکن است دوبرداشت متفاوت ومتضاد از آن داشته باشد،یکی افکار،عقاید وباورهای منطقی وعقلانی ودیگری افکار عقاید وبرداشت های غیرعقلانی وغیرمنطقی. درحالتی که فردتابع ودستخوش افکاروعقایدغیرمنطقی قرارگیردباعواقب غیرمنطقی مواجه خواهد شد،که دراین حالت اوفردی مضطرب وغیرعادی که شخصیت ناسالمی داردخواهد شد. .به دلیل اهمیت فراوان باورهای ذهنی منفی درشکل گیری وبروزبرخی بیماری های روانی امروزه یکی از شیوه های روان درمانی ،شناخت درمانی ، است که اساسا درمان رادرکنترل واصلاح تدریجی طرح واره های ذهنی می داند .هدف اصلی درشناخت درمانی ،حذف سوگیری هایا تحریف های فکری است تا انسان هابهترکارکنند.درشناخت درمانی به شیوه پردازش اطلاعات مراجعان که احساسات ورفتارهای ناسازگارانه آنان راحفظ می کند،توجه می شود.شناخت درمان گرها تحریف های شناختی مراجعان رازیر سوال می برند،می آزمایندوموردبحث قرارمی دهندتااحساسات ،رفتارهاوتفکرمثبت تری دربیماران خود ایجادکنند. روان درمانی شناخت گرادرطی جلسات متعددبه بررسی وشناسایی افکارمعیوب پرداخته وسعی می کندبه شکل غیرمستقیم سطح آگاهی مراجع رانسبت به وجود وتاثیرات مهم آن افزایش دهد و باکمک مراجع به اصلاح باورهای نادرست که منجربه بروزآسیب های فردی و اجتماعی فراوانی شده بپردازد. موفقیت درروان درمانی هنگامی اتفاق می افتدکه بیمارپی به نادرست بودن باورهای خود ببردوتوانسته باشد باورهای جدیدی راکه انطباق بیشتری باواقعیت های خودودنیای پیرامون اودارد،جایگزین نماید.وروان درمان گرباید با استفاده از تکنیک های روان شناختی به صورت هدفمند مراجع خود را به سمت پالایش افکار معیوب پیش ببرد.که ممکن است این روندهفته ها یاماه ها ویاحتی سال ها طول بکشد.
درباره شکل گیری باورها وعقاید مباحث مفصلی وجوددارداماواقعیت این است که شروع آن ها از اوایل کودکی وازهنگامی که فردخودش رامی شناسدهمراه باتعامل هایی که باخانواده،اطرافیان ومدرسه پیدامی کندخواهد بود.این مفاهیم یک به یک وبه تدریج درونی شده وجزء ساختارشخصیت فردمی شود.درهمین جا اشاره می شودکه بخش مهمی ازشخصیت فرد راافکار،عقاید وباورهای او تشکیل می دهد.باتوجه به پویایی ذهن انسان وتعامل های دایمی اوباخود وجهان اطراف،سیستم باورهای اومرتب درمحک آزمایش وتجربه قرار می گیرد. تعدادی ازآن ها به مرورزمان تثبیت وبرخی از آن ها ممکن است اهمیت واصالت خود را ازدست بدهند.اما هرقدر به سن وسال افراد اضافه می شود احتمال حذف و اضافه شدن باورها کاسته می شود .به شکلی که در دوران سالمندی یاپیری باورهای افراد تقریبا ثابت وپایدار باقی مانده ودر برابرتغییر به شدت مقاومت می کند.شاید بیشترین زمان تغییر وتحولات باورهای ذهنی از لحاظ شکل گیری وانعطاف پذیری دوران کودکی ونوجوانی باشد عقایدوباورهای نوجوان دراین دوره خاص به شدت تحت تاثیرقرار می گیرد.مرتب وپیوسته آن ها را آزمون می کند،دست به آزمایش وخطا می زندتا در نهایت به ثبات نسبی برسد.دراین صورت نوجوان هویت خویش راشناخته وقادر خواهد بود روابط خود رابا دنیای اطراف به نحو مطلوبی سامان دهد.درغیر این صورت بایدشاهد رفتارهایی آشفته ،متزلزل وبی ثبات باشیم.نوجوان باید به تدریج عقاید وباورهای خود را که منطبق با فرهنگ وشرایط اجتماعی و مذهبی جامعه ای که درآن زندگی می کندشکل دهد. بخش دیگری از باورهابه صورت خودگویی هاکه درتعامل بادیگران اظهار می شود پدیدار می گردد.به عبارت دیگر تجلی باورها ،بعضا به صورت خود گویی هایی است که افرادگاهی پنهان وگاهی آشکاربه شکل زمزمه هایی که باخود دارند دیده می شود.که ممکن است مورد توجه دیگران قرار گیرد.
.نکته آخر این که برای تغییر رفتار ناچاریم قسمت اعظم تلاش خود را در تغییر تدریجی باورهای افراد قرار دهیم .درغیر این صورت نمی توان با شیوه های دیگری مثل اجبار و تحکم ،دستور ویا حتی نصیحت انتظار بروز رفتارهای مطلوب از دیگران را داشته باشیم . والسلام
محمدرضا کوثری کارشناس ارشد مشاوره ومشاور مجتمع آموزشی امام خمینی (ره) سوریه دمشق مردادماه 1390