تهیه 2بروشور در زمینه ی مقاله نویسی وروش تحقیق

تهیه 2بروشور در زمینه ی مقاله نویسی وروش تحقیق جهت ارائه به همکارانی که در سال جاری می بایست کار تحقیقی ارائه دهند.

خلاصه ای در باب مقاله نویسی

این مقاله به طور خلاصه در صدد بیان مسائلی از قبیل : نحوه تنظیم طرح تحقیق ، انتخاب روش، یافتن منابع، و ارزیابی در رابطه با مقاله نویسی می باشد.از طرفی ضوابط ظاهری مقاله را از قبیل عنوان، چکیده، ارجاعات، کلیدواژه را بیان می کند.

هر اثر تحقیقی در این مقاله دارای سه رکن می باشد:

1- مواد سالم و مطمئن که از منابع معتبر و استدلال های علمی به دست آمده باشد.

2- شیوه صحیح استدلال

3- توان علمی محقق برای شناخت روش های درست تحقیق

مراحل پژوهش:

1) فرضیه و طرح تحقیق

این سوال است که که مبنا و نقطه شروع یک تحقیق قرار می گرد.زمانیکه مجهول و فرضیه تحقیق ساخته شد بایستی برای تحقیق طرحی آماده شود. در طرح تحقیق که قانون کار محقق بحساب می اید ، محدوده کار، اصل مباحث، ابزارها و روش تحقیق و حوزه منابع مطرح می شود.

یکی از نشانه های تحقیق علمی این است که نویسنده بتواند چکیده ی خوبی از مقاله خود ارائه بدهد. در امر تحقیق ما با مساله ای به عنوان طرح اولیه یا سیاهه ازمایش مواجه هستیم که بسیار پرکنده می باشد وبا کمی تفکر می توانمحورهای تحقیق را در ان مشخص نمود. در این طرح محورهای اصلی و فرعی بحث وان شکل کلی مقاله را به دست ما میدهد.

2) روش تحقیق

هر نویسنده روش خاصی را برای تحقیق خود انتخاب می کند، اما در کل همه نویسندگان از یک سری قواعد کلی پیروی می نمایند. روش تحقیق دو نوع کلی می باشد  میدانی،کتابخانه ای

 تحقیق میدانی که در رابطه با  مسائل علوم تجربی، اجتماعی و جامعه شناسی می باشد در حالیکه تحقیق کتابخانه ای حوزه کار محقق کتابخانه ها و اسناد و مدارک می باشد و با محیط بیرونی کاری ندارد. اصلی ترین ابزار این روش کتاب و امثال ان می باشد. در این روش محقق باید از طریق فیش برداری اطلاعات مورد نیاز خود را جمع اوری نماید.

3) گرداوری موارد استدلال و منابع تحقیق

پس گذراندن دو مرحله قبل محقق با مراجعه به اطلاعات خود ان مطالبی را که مربوط به فرضیه می باشد بر گزیده ، مرتب می نماید و مقدمات استدلال خود را تشکیل می دهد.

معلوماتیکه محقق در این راستا دارد کافی نمی باشد و بایستی جستجوی خود را از کتابشناسی ها اغاز نماید.

تفاوت بین کتاب و مقاله را می توان در موارد زیر بیان کرد:

حوزه مسائل و موضوعات مقاله محدودتر از کتاب می باشدو زمان کمتری را برای نگارش می گیرد. سرعت انتشار مقاله سبب می شود که مطالب ان سریعتر از مطالب کتاب به دست خوانندگان برسد.

در رابطه با منابع نباید فراموش کرد که اصالت با اعتبار منابع می باشد نه تعدد انها.از طرفی فهرست منابع اعتبار علمی یک نوشته را مشخص می سازد.

4) تنظیم مطالب و نتیجه گیری

یکی از مشکلات بر سر راه محقق داشتن فیشهای زیاد در رابطه با یک مطلب و عدم توانایی در سامان دهی به انها می باشد . یکی از دلایل شکل گیری این مشکل نداشتن طرح برای تحقیق می باشد و اگر محقق فرضیه ای برای خود داشته باشد و بداند که به دنبال چیست در این حال است که خود مطالب زبان می گشایند و می گویند که باید با انها چه کرد. از دیگر مشکلاتی که در این زمینه وجود دارد کم توانی افراد در امر تفکر می باشد.

مراحل نگارش:

طرح مقاله

در مرحله نگارش، طرح مقاله الزامی می باشد که شامل سه بخش : مقدمه، متن، نتیجه پایانی است.

مقدمه بخشی است که ذهن مخاطب را برای ورود به متن اصلی اماده می کند. متن حاوی مهمترین و اصلی ترین مطالب مقاله می باشد.انچه در نتیجه پایانی یک مقاله مهم است اینکه نویسنده باید نتیجه ای را که از تحقیق خود گرفته به طور روشن بیان نماید.

: مستند نویسی

در نوشتن مقاله بایستی از حدس گمان پرهیز کرد و از نوشتن مطالب بدون منبع ویا منبع غیره موثق خودداری نمود. در این راستا نویسده باید خود را از اتهام سرقت ادبی بدور نگهدارد.

ثبت ارجاعات به شیوه پاورقی:

 پاورقی به یادداشتهای گفته می شود که در پایان صحفه نوشته شده و بوسیله پاره خطی از متن اصلی جدا می شود و دو نوع دارد:

1- پاورقی توضیحی

این معمولا شامل مطالب تکمیلی است که برای روشن تر شدن مطالب مجمل متن می باشد.

2- پاورقی ارجاعی: برای ذکر سند و منبع مورد استفاده قرار می گیرد.

فهرست منابع:

فهرست منابع نمایانگر استفاده نویسنده از کتابها و اثاری است که مقاله یا کتاب با استناد به انها نوشته شده است. در این قسمت تمام مشخصات کتاب نوشته می شود.

چکیده، کلیدواژه، عنوان 

چکیده بر اساس طرح تحقیق نوشته می شود و نویسنده به طور خلاصه موضوع مقاله، عناوین بحث، روش کار، نوع. کلیدواژه منابع و نتیجه را معرفی می نماید.در پایان نویسنده ی مقاله نباید از انتخاب عنوان مناسب برای ان غافل شد. از طرفی این عنوان باید رسا  و دور از ابهام و پیچیدگی باشد.          

روشهای تحقیق در روان شناسی اجتماعی  وجامعه شناسی

بطور کلی در مطالعات اجتماعی از دو روش استفاده می‌شود که اصطلاحا یکی را" ژرفانگ"ر یا" ژرفائی" و دیگری را"پهنانگر" یا" پهنایی" می‌نامند. روش ژرفائی خاص مطالعات مردم شناسی است و روش پهنائی یا پهنانگر را در مطالعات جامعه شناسی بکار می‌برند.هر یک از این دو روش دارای تکنیک ها یا فنونی خاص هستند . روشهای مذکور را می‌توان به دو دسته تقسیم نمود:

1-   روش میدانی :منظور از مطالعات میدانی تحقیقاتی است که موضوع مورد مطالعه در اختیار محقق قرار داشته باشد و یا به عبارت دیگر محقق را بدان دسترسی باشد بعنوان مثال وقتی محقق هدفش مطالعه در زندگی کشاورزان ساکن یک روستا و یا قشری از جامعه و یا گروهی از کارگران یک موسسه تولیدی و یا مردم عشایری باشد مطالعه, از نوع مطالعه میدانی است و اطلاق اصطلاح میدانی به مفهوم ارتباط مستقیم و رویاروی محقق با پدیده های مورد مطالعه است.

الف- تحقیق میدانی

در این روش محقق مدتی در میان جامعه مورد تحقیق خود زندگی می‌کند و به تحقیق درباره موضوعی خاص در آن محیط می‌پردازد. محقق هیچگونه دستکاری در محیط انجام نمی‌دهد، بلکه بدون هیچ دخالتی در جریان طبیعی رویدادها تا آنجایی که می‌تواند اطلاعات جمع آوری می‌کند در این تحقیق میدانی ، مشاهده عنصر اصلی را تشکیل می‌دهدو برخی از تحقیقات توصیفی را شامل می شود ازجمله:تحقیق برآوردی،تحقیق ارزشیابی و...

ب-  آزمایش میدانی

در این روش محقق طرح یک آزمایش را در محیط طبیعی پیاده می‌کند، مثلاً؛ یک محقق ممکن است بخواهد تأثیر اضافه پرداخت را بر روی میزان تولید مطالعه کند. مهمترین حسُن میدانی اعتبار نتایج آن است؛ زیرا این نتایج از محیط واقعی بدست آمده‌اند و نه از موقعیت مصنوعی آزمایشگاه.که شامل قسمتی دیگر از تحقیقات توصیفی از جمله تحقیقات پس از وقوع یا تحقیقات آزمایشی (تجربی)و...می شود.

2- روش کتابخانه ای(آرشیوی) :منظور از مطالعات کتابخانه‌ای مطالعاتی است که موضوعات مورد مطالعه در اختیار و دسترس محقق قرار نداشته و غالباً مربوط به گذشته‌ای دور یا نزدیک می‌گردد. به همین دلیل غالباً اصطلاح مطالعات کتابخانه‌ای را مترادف با مطالعات تاریخی بکار می‌برند.این روش به تجزیه تحلیل اطلاعات موجود در بایگانیها و سوابق موجود درباره وقایع و رویدادهای گذشته اطلاق می‌شود. اگر یک روانشناس اجتماعی بخواهد درباره مسائل روانشناسی اجتماعی دوران صفویه تحقیق کند راهی به جزء مراجعه به آرشیوها ، کتابهای تاریخ ، نوشته‌ها ، نامه‌ها و سفرنامه‌های که حاوی اطلاعاتی درباره دوره صفویه هستند، ندارد.  

روش های تحقیق در بروشوربعدی به طور خلاصه جهت یادآوری مورد بررسی قرار گرفته است.

        

تهیه وتنظیم : وحیده جابری

مشاور مجتمع حضرت زینب (س)

 انواع روشهای تحقیق

 تحقیق را به عنوان کوششی منظم جهت فراهم نمودن پاسخ‌ یا پاسخهایی به سؤالات مورد نظر تعریف کرده‌‌اند. هدف اصلی هر تحقیق حل یک مشکل یا پاسخگویی به یک سؤال و یا دست‌یابی به روابط بین متغییرهاست. اهداف فوری هر تحقیق از قبیل:
کاوش:(Exploration ) توصیف:(Description ) پیش بینی:(Prediction ) تبیین و کنترل(Explanation ) و عمل:(Action ) محقق را کمک می‌کند تا دریابد چه سؤالاتی را بپرسد و بدنبال چه پاسخهایی بگردد.
برای درک بهتر اهداف تحقیق هر یک ازآنها را ذیلاً بطور مختصر توضیح می‌دهیم:

کاوش:
تحقیق اکتشافی شامل کوششی است برای تصمیم‌گیری اینکه آیا پدیده‌ای وجود دارد یا خیر. این نوع تحقیق سؤال کلی آیا x وجود دارد؟ را پاسخ می‌گوید. این نوع تحقیق ممکن است بصورت بسیار ساده نظیر اینکه آیا کدامیک از دانشجویان دختر یا پسر در ردیفهای جلو کلاس می‌نشینند؟ مطرح گردد . اگر دریابیم که یکی از این دو جنس جلو کلاس می نشینند , در آنصورت یک پدیده اجتماعی را کشف کرده‌ایم که مسلماً مستلزم بررسیهای دیگری نیز خواهد شد. این نوع تحقیق ممکن است بصورت پیچیده‌تر مانند «جستجو برای الگوهایی در میان انواع ویژگیهای مختلف شخصیت جهت خودکشی» نیز مطرح گردد.

توصیف:
تحقیق توصیفی شامل آزمایش یک پدیده برای بیان تعریف کاملتری از آن یا تفاوت آن با سایر پدیده‌ها می‌باشد. فرض کنید که نتیجه یک تحقیق اکتشافی نشان داده‌است که دانشجویان دختر معمولاً در ردیفهای جلوی کلاس می‌نشینند. اگر بخواهیم این پدیده را بیشتر تعریف کنیم باید دریابیم که معنی ردیف جلوی کلاس چیست. برای این منظور شاید کلاس را با دو یا چهار قسمت تقسیم کنیم و نزدیکترین قسمت را جلوی کلاس بنامیم. یا شاید کلاسهای مختلف دیگر را بازدید نموده و مشخص نمائیم که آیا این عمل (جلونشستن) به موضوع درسی, اندازه کلاس, مدرس و یا سایر ویژگیها ارتباطی دارد یا خیر. توصیف ویژگیهای کل جمعیت یک کشور نیز از این نوع تحقیق است. تحقیق توصیفی می‌تواند درباره یک موضوع یا فرد یا یک حادثه در زمانی که اطلاعات جمع‌آوری می‌شوند, بکار رود. این نوع تحقیق برای مقایسه نیز استفاده می‌شود.

پیش‌بینی:تحقیق پیش‌بینی, محقق را قادر می‌سازد که با شناسایی روابط و داشتن اطلاعات درباره یک عامل یا متغییر درباره عامل دیگر پیش‌بینی نماید مانند رابطه ساعت معینی از روز و احتمال بازشدن مغازه‌ها در یک شهر و یا رابطه بین آزمون ورودی به دانشگاهها و موفقیت در سال اول. این نوع تحقیق فرد را قادر می‌سازد که درباره روابط متغیرها حدس بزند اما کاملاً مطمئن نمی‌سازد.

تبیین: تحقیق توضیحی شامل آزمایش رابطه علت ومعلول بین دو پدیده و یا بیشتر است مانند رابطه بین شاخصهای اقتصادی و وابستگی به مذهب.

عملی: تحقیق عملی مربوط به انجام کاری برای حل یک مشکل اجتماعی است. این نوع تحقیق می‌تواند هر یک از اهداف ذکر شده قبلی را دربرداشته اما باید به آنها موضوع حل مشکل و یا انجام دادن کاری را نیز اضافه کرد. مثلاً محققی دریافت که بعدازظهرها و هنگامی که دمای هوای بیرون مناسب است مردم دستگاههای تهویه را روشن می‌کنند و بدین طریق برق زیادی مصرف می‌گردد او برای شناسائی این مشکل تجربه‌ای را به معرض آزمایش گذارد تا از مصرف بی‌رویه برق جلوگیری کند چهار گروه از مردم را برای کار تحقیق خویش در نظرگرفت که به یک گروه توسط نموداری نشان می‌داد که چقدر برق مصرف می‌کنند به گروه دیگر بوسیله یک چراغ مشخص می‌کرد که چه وقت درجه حرارت بیرون کمتر از داخل است. گروه سوم هم بوسیله نمودار و هم با علامت چراغ موضوع را متوجه می‌شدند اما گروه چهارم نه از نمودار و نه از چراغ استفاده می‌کردند او دریافت که استفاده از نمودار به تنهایی در کاهش مصرف برق تأثیری ندارد اما علامت چراغ چه همراه با نمودار و با بدون آن باعث می‌شود که مصرف برق کم گردد و بدین طریق توانست با تحقیق عملی خود این مشکل اجتماعی را از بین ببرد.
بطور کلی تحقیق عملی یکی از جنبه‌های بسیار مهم علم است و بدین وسیله می‌توان کاربرد سایر تحقیقات را آزمایش کرد همه ما می‌خواهیم که جهان اطراف خود را بهتر بسازیم, اما پیچدگی جهان ایجاب می‌نماید که راه‌حلهای احتمالی مسائل را قبل از آنکه آنها را در یک مقیاس وسیع اجراء نمائیم در مقیاس کوچکتری آزمایش کنیم.
بطور خلاصه هر تحقیق را بر اساس هدف یا قصدی که دنبال می‌کند می‌توان به سه دسته زیر نیز تقسیم نمود.
1- تحقیق بنیادی: Basic or Fundamental Research
هدف این نوع تحقیق ایجاد نظریه از طریق کشف اصول یا قواعد کلی است و توجهی به کاربرد عملی یافته ندارد. نتایج این گونه تحقیق اغلب مجرد و کلی هستند. بیشتر تحقیقات در زمینه یادگیری از این نوعند.
2- تحقیق کاربردی: Applied Research
هدف این نوع تحقیق آزمون مفاهیم نظری در موقعیتهای مسائل واقعی زندگی و حل مشکلات ملموس است و نتایج این تحقیق عینی و مشخص می‌باشد تحقیقات آموزشی در حالت کلی کاربردی می‌باشند.
3- تحقیق عملی: Action Research
هدف این نوع تحقیق بر کاربرد فوری متمرکز است و به ایجاد نظریه یا کاربرد عمومی یافته‌ها توجهی ندارد. تأکید آن بر حل مشکلات فوری و موقعیتهای محلی می‌باشد. تحقیقات آموزشی محلی و منطقه‌ای از این نوع می‌باشند.
انواع دیگر روشهای تحقیقتحقیق و پژوهشی برای آگاهی و شناخت مجهولات و پی‌بردن به مسائل ناشناخته صورت می‌گیرد در انسان میل به داشتن و کشف حقایق حالت فطری داشته و همین امر یکی از عوامل مؤثر در پیشرفت امر تحقیق و ایجاد روشهای مختلف بوده است انسان همواره برای رسیدن به مقصود و حل مشکلات, راههای مختلف را تجربه می‌نماید و مناسب‌ترین راه و روش را انتخاب می‌کند بنابراین روش تحقیق عبارت از بکارگیری راه و روش خاصی است که اطلاعات مناسبتر و بیشتر را درباره موضوع مورد مطالعه فراهم نموده و عوامل و علل مرتبط بدان را مشخص نماید.

در علوم مختلف از روشهای مخصوص و متفاوت برای مطالعه و بررسی استفاده می‌شود تا شناخت موضوع تحت بررسی را ممکن گرداند درعلوم انسانی نیز روشهای تحقیق بصورتهای گوناگون تقسیم‌بندی شده‌اند که رایج‌ترین آنها به قرار زیر است (لازم به توضیح است که تعیین‌کننده نوع روش تحقیق مربوط به ماهیت سؤال مورد بررسی و نوع اطلاعاتی است که برای شناخت موضوع, جمع‌آوری می‌شود).
1- روش تاریخی Historical Method
2- روش توصیفیDescriptive Method
3- روش تجربی Experimental Method
در زیر به توضیح مختصر هر یک از این روشها می‌پردازیم:

تحقیق تاریخی
تحقیق تاریخی فعالیتی است برای شناخت واقعیت‌های گذشته و یک از دشوارترین انواع پژوهش است این تحقیق وقایع مربوط به گذشته را مورد تعبیر و تفسیر و ارزیابی قرار می‌دهد. در این روش هدف این است که وقایع گذشته دقیق و درست شناسایی شوند تا وضع موجود بهتر درک گردد در روشهای دیگر مانند توصیفی یا تجربی محقق می‌تواند نمونه مورد مطالعه را با میل خود انتخاب نماید, اما در تحقیق تاریخی مجبور است فقط اطلاعات و اسنادی را که از گذشته باقی مانده‌اند مورد بررسی قرار دهد بررسی وضع تعلیم و تربیت ایران در دوران قاجار نمونه‌ای از تحقیق تاریخی است بررسی روند آموزش عالی ایران از تشکیل دانشگاه جندی‌شاپور تا تأسیس دارالفنون مثال دیگری از این نوع تحقیق می‌باشند.

تحقیق توصیفی
مطالعات توصیفی برعکس تحقیقات تاریخی در مورد زمان حال به بررسی می‌پردازد. این نوع تحقیق به توصیف و تفسیر شرایط و روابط موجود می‌پردازد این گونه تحقیق وضعیت کنونی پدیده یا موضوعی را مورد مطالعه قرار می‌دهد و دارای انواع گوناگونی بدین قرار است:

الف) تحقیق برآوردی : موقعیت یک پدیده را در یک زمان توصیف می‌کند این روش هیچگونه فرضیه‌ای را پیشنهاد نمی‌کند روابط متغییرها را مورد مطالعه قرار نمی‌دهد و برای اقدامات بعدی توصیه‌ای نمی‌کند بلکه صرفاً موقعیت موجود را توصیف می‌کنند مثال توصیف پیشرفت دانشجویان در جهت اهداف آموزشی دروس در یک زمان معین یا سرشماری عمومی برای مشخص نمودن وضعیت جمعیت کشور.

ب) تحقیق ارزشیابی: این روش به ارزش‌گذاری درباره فوائد اجتماعی, مطلوب بودن یا مؤثر بودن یک فرایند, محصول, یا برنامه می‌پردازد و به کاربرد یافته‌های خود توجه دارد. این نوع تحقیق اغلب با توصیه‌هایی در جهت اقدامات سازنده همراه می‌باشد و در پی یافتن قوانین کلی و قابل گسترش به سایر موقعیتها نیست. مثال: بررسی میزان ثمربخشی برنامه‌های آموزشی دانشگاهها, اجرای برنامه رشته‌های علوم پایه تا چه اندازه صلاحیتهایی را که کمیته برنامه‌ریزی دانشگاهها تدوین نموده‌اند عملی می‌سازد, یا آیا وسایل و امکانات یک کتابخانه معین مناسب می‌باشند؟
می‌توان مطالعات پی‌گیری (follow- up study) را یکی از انواع تحقیق ارزشیابی دانست این نوع تحقیق افراد را پس از گذراندن یک دوره آموزشی یا یک دوره درمانی و یا دوره تحصیلی مورد مطالعه قرار می‌دهد هدف این نوع مطالعه این است که مشخص کند تأثیر مؤسسه یا دوره خاص بر افراد چه بوده است این نوع مطالعه می‌تواند اطلاعات مفیدی را در مورد دوره‌های آموزشی یا کار مؤسسات در اختیار قرار دهند تا بتوان تغییرات لازم را در برنامه‌ها به عمل آورد مثال : مطالعه موفقیت در شغل و یا موفقیت در یافتن شغل فارغ‌التحصیلان دانشگاهها یا ارزیابی پیامدهای آموزش ضمن خدمت اعضای هیأت علمی دانشگاهها در آموزش .

ج) مطالعه موردی : عبارت از مطالعه عمیق و گسترده یک مورد در مدت زمان است. در این روش یک فرد یک خانواده, یک گروه و یا یک دانشگاه مورد مطالعه دقیق و همه جانبه قرار می‌گیرد هدف مطالعه شناخت کلیه متغیرهای مربوط به مورد است بهترین مثال در این مورد مطالعه پزشکی یا روانکاوی روی یک فرد است این روش می‌تواند به عنوان زمینه‌ای برای مطالعات وسیع بعدی مورد استفاده قرار گیرد .

د) مطالعه پیمایشی : این روش شامل جمع‌آوری اطلاعات به طور مستقیم از گروهی از افراد است نمونه مطالعات پیمایشی معمولاً بزرگ است( از 100 تا 250 میلیون نفر ) به وسیله این روش اطلاعات مختلفی را می‌توان بدست آورد که کلاً شامل 3 نوع می‌باشند:

اطلاعات در مورد واقعیتها, عقاید و رفتارها, واقعیت عبارت است یک پدیده یا ویژگی که بتوان آن را مشاهده نمود و شامل متغیرهایی نظیر سن, نژاد جنس، درآمد و سالهای تحصیل می‌باشند. به طور کلی واقعیتها شامل هر چیزی هستند که بتوان آن را مورد رسیدگی قرار داد . عقیده عبارت از بیان یک پاسخ احساس و یا یک رفتار عمدی است . عقاید را می‌توان به طور عینی اندازه گرفت اما نمی‌توانند مورد رسیدگی قرار گیرند. رفتار شامل عمل است که توسط فرد صورت می‌گیرد .
تحقیق پیمایشی متغیرهای محدودی را در مورد تعداد زیادی از افراد مورد مطالعه قرار می‌دهد. مؤسسه کالوپ از این روش برای بررسی عقاید مردم در سیاست وتجارت استفاده می‌کنند. پژوهشگران در اقتصاد، مردم‌شناسی، روان‌شناسی، بهداشت و تعلیم وتربیت از این روش استفاده می‌کنند. تحقیق پیمایشی، برعکس تحقیق تاریخی با پدیده‌هایی که در زمان حال اتفاق می‌افتند سروکار دارند .
هـ ) تحقیق تکاملی( توسعه‌ای): شامل داشتن اطلاعات دقیق در زمینه‌های توسعه برنامه‌ها و رشد و تکامل افراد می‌باشد. این نوع مطالعه به بررسی میزان تغییرات و الگوهای برنامه‌ها و یا رشد افراد در طول مدت زمان می‌پردازد و ممکن است به دو روش طولی (تداومی) و عرضی(مقطعی) صورت گیرد.

و) مطالعات همبستگی: یکی از روشهای بسیار متداول در تحقیقات توصیفی است که به بررسی روابط دو متغیر می‌پردازد. مثال: رابطه بین معدل ششم متوسطه با موفقیت در دوران تحصیل در دانشگاه . در مطالعاتی که بمنظور تدوین فرضیه و یا آزمون آن تدوین شده‌اند می‌توان از روش همبستگی استفاده نمود. برای محاسبه همبستگی بین دو متغیر از ضریب همبستگی استفاده می‌شود چون ممکن است متغیرهای تحقیق از نوع مقیاسهای مختلف اندازه‌گیری (اسمی, رتبه‌ای, فاصله‌, نسبی) باشد. بنابراین برای محاسبه میزان ارتباط بین دو متغییر از ضرایب مختلف همبستگی استفاده می‌گردد. ضریب همبستگی بین 1+ تا 1- در تغییر است.

ز) تحقیقات پس از وقوع : این نوع تحقیقات به بررسی روابط علت و معلولی بوسیله بررسی پی‌آمدهای موجود می‌پردازد. اگر سؤال تحقیق هنگامی مطرح گردد که مقدار متغیر مستقل قبلاً و بطور طبیعی مشخص باشد, چنین تحقیقی را بعد از وقوع می‌نامند. محقق کار خود را با مشاهده و بررسی متغییر یا متغییرهای وابسته شروع می‌کند تا بتواند به متغییر یا متغییرهای مستقل برسد. درواقع از معلول شروع می‌کند تا بتواند علت را جستجو کند اگر هدف محقق بررسی میزان موفقیت دانشجویان مجرد و متأهل باشد. ناچار است که از میان دانشجویان مجرد و متأهل موجود در دانشگاه تعدادی را انتخاب و موفقیت آن دو را مورد مطالعه قرار دهد. بررسی علل خودکشی, علل حوادث رانندگی, یا علل طلاق مثالهایی از تحقیقات پس از وقوع می‌باشند. لازم به تذکر است که برخی از دانشمندان این تحقیق را از نوع توصیفی جدا نموده و آن را در طبقه‌بندی مجزایی به همین اسم قرار می‌دهند.

 تحقیق تجربیتحقیق تجربی یا آزمایشی یکی از دقیق‌ترین و کارآمدترین روشهای تحقیق است که برای آزمون فرضیه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد هدف این تحقیق بررسی تأثیر محرکها, روشها و یا شرایط خاص محیطی بر روی یک گروه آزمودنی می‌باشد. از خصوصیات روش تجربی این است که ضمن دستکاری یا مداخله در متغیرها (Manipulation or Intervention ) و کنترل شرایط(control) نتایج بدست آمده را در مورد گروهی که با انتساب(Randomization ) تصادفی انتخاب شده‌اند, مورد مشاهده قرار می‌دهد.
در این تحقیق, پژوهشگران به منظور کشف روابط علت و معلولی یک یا چند گروه را به عنوان گروه تجربی تحت شرایط خاص (متغیر مستقل) قرار می‌دهد و نتایج را (متغیر وابسته) با گروه و یا گروههای گواه که تحت چنان شرایطی نموده‌اند, مقایسه می‌کند. بررسی اثرات دو روش مختلف تدریس (متغیر مستقل) در پیشرفت تحصیلی (متغیر وابسته) دانشجویان دانشگاه با استفاده از گروههای تجربی و گواه, با بررسی اثرات یک برنامه آموزشی استعمال مواد مخدر نمونه‌هایی از تحقیقات تجربی هستند.
هنگامی که انتخاب افراد تحت تجربه بصورت تصادفی ممکن نباشد و یا نتوان متغییرهای مستقل را کاملاً دستکاری و یا در آنها مداخله نمود از روش تحقیق نیمه ـ تجربی Quasi-Experimental یا شبیه تجربی استفاده می‌شود. اغلب تحقیقاتی که در مورد انسان و به شیوه تجربی انجام می‌گیرد, معمولاً از نوع شبیه تجربی می‌باشند.                                                                                                                                                                                                                                                   

تهیه وتنظیم: وحیده جابری

مشاور مجتمع حضرت زینب(س)

بهمن 90