ADHD یا اختلال بیش فعالی و فقدان توجه، یک اختلال رفتاری شایع است که حدود 10-8 درصد کودکان را مبتلا می کند. احتمال تشخیص این اختلال در پسران سه برابر دختران است ولی علت این تفاوت هنوز مشخص نشده است. کودکان بیش فعال بدون فکر کردن عمل می کنند، بیش از اندازه فعالند و در تمرکز کردن مشکل دارند. غالباً متوجهاند که والدین چه انتظاری از آنان دارند اما برای برآورده ساختن این انتظار برای آنان مشکل است چون نمیتوانند آرام بنشینند، دقت کنند یا به جزئیات توجه کنند. البته بیشتر بچه ها در سنین خردسالی خصوصاً اگر مضطرب یا هیجان زده باشند چنین رفتارهایی می کنند. امادرکودکان بیش فعال این علائم مدت زمان طولانی وجود دارند و در محیطهای مختلف روی می دهند.این اختلال به عملکرد خانوادگی،اجتماعی و تحصیلی کودک آسیب میرساند. با درمان مناسب کودکان میتوانند بیاموزند که چگونه با این مشکل کنار بیایند و علائم خود را کنترل کنند.اختلال بیش فعالی و فقدان توجه سه نوع دارد که هر کدام الگوی رفتاری خود را دارند.
1- علائم بیش فعالی در نوع بی توجه: * ناتوانی در توجه به جزئیات و بی دقتی در تکالیف مدرسه یا سایر فعالیتها* مشکل در ادامه دادن توجه و حفظ دقت در طی فعالیتها.* مشکل آشکار در گوش دادن. * مشکل در پیروی از دستورات.* بی نظمی.* اجتناب از کارهایی که به تلاش ذهنی و تفکر نیاز دارد.* گم کردن اسباب بازیها کتابها و وسایل.* واکنش بیش از حد به محرکها.* فراموشی در فعالیتهای روزانه.
2- علائم بیش فعالی در نوع بیش فعال- برانگیخته: * بی قراری و ناآرامی.* مشکل در حفظ حالت نشسته.* دویدن بیش از حد و یا بالا و پایین پریدن.* ناتوانی از بازی کردن در سکوت. * به نظر می رسد که همیشه در حرکت و آمادهی رفتن هستند.* زیاد صحبت میکنند.* قبل از اینکه سوال تمام شود پاسخ میدهند.* منتظر ایستادن و در صف ایستادن برایشان سخت است.* حرف دیگران را قطع میکنند و فضولانه وارد بحث دیگران میشوند.
3- نوع سوم بیش فعالی شامل ترکیبی از علائم بیش فعالی نوع اول و دوم است.
بیش فعالی چگونه تشخیص داده میشود؟ بسیاری از موارد بیش فعالی توسط پزشک عمومی درمان میشود. آزمون یا آزمایشی که بیش فعالی را تشخیص دهد وجود ندارد. تشخیص، به یک ارزیابی کامل نیاز دارد. اگر تشخیص قطعی نشده باشد تشخیصهای دیگر مانند سندرم تورت، ناتوانی در یادگیری یا افسردگی مطرح می شود. ممکن است کودک به متخصص اعصاب، روانپزشک و یا روانشناس ارجاع دادهشود. در نهایت علائم و اطلاعات جمع آوری شده وتشخیص داده میشود و درمان آغاز میگردد.
برای تشخیص بیش فعالی باید: 1- کودک رفتارها و علائم گفته شده را قبل از سن 7 سالگی نشان دهد.2- این رفتارها در مقایسه با کودکان همسن و سال آنان شدیدتر باشد.3- علائم حداقل باید 6 ماه ادامه داشته باشند.4- این علائم بر روی حداقل دو زمینه زندگی کودک مانند مدرسه، خانه،، پرستار کودک، دوستان و... تاثیر منفی داشته باشد.علائم نباید در اثر فشار روانی و استرس ایجاد شده باشد. کودکانی که طلاق، جدایی، بیماری، تغییر مدرسه یا تغییر ناگهانی در زندگی را تجربه می کنند ممکن است بی توجه یا فراموش کار شوند. برای تشخیص اختلال باید این عوامل در نظر گرفته شود. همچنین زمان شروع علائم درست بعد از این وقایع در تشخیص درست کمک کننده است. سابقهی پزشکی کودک و خانواده بسیار مهم است زیرا تحقیقات نشان داده است بیش فعالی زمینهی ژنتیکی داشته است. معاینهی فیزیکی باید انجام شود و شنوایی، بینایی و سایر تواناییها بررسی شوند. برخی از بیماریهای دیگر مانند استرس، افسردگی و اضطراب میتوانند مانند بیش فعالی تظاهر کنند. ممکن است از والدین سوالاتی در مورد این بیماریها و نیز در مورد سیر رشد و تکامل کودک، رفتار کودک در خانه، در مدرسه و در بین دوستان، پرسیده شود. از سایر افرادی که کودک شما را مرتب میبینند نیز باید در این موارد سوال شود. معلمان معمولا اولین کسانی هستند که متوجه علائم یش فعالی می شوند. باید انجام شود.
علت ایجاد بیش فعالی چیست؟ علت ایجاد بیش فعالی رابطهی قطعی با مصرف زیاد مواد قندی ندارد. واکسن ها نیز موجب ایجاد آن نمیشوند. علل ایجاد آن منشاء زیست شناختی دارد که هنوز به درستی شناخته نشدهاست. محققان بیان میکنند که احتمالا ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی عامل به وجود آمدن این اختلال است.
عوامل مستعد کننده برای ابتلا کدامند؟مطالعات نشان میدهند که در بسیاری از موارد این اختلال در خویشاوندان نزدیک آنان نیز وجود داشتهاست. محققان بیان میکنند که نواحی خاصی از مغز در این کودکان در حدود 10-5 درصد کوچکتر و کم فعالیتتر از حد نرمال است. اگرچه آنان مطمئن نیستند که این مسئله علت ایجاد اختلال باشد. همچنین تغییرات شیمیایی در مغز این کودکان وجود دارد. مصرف سیگار در دوران بارداری با ایجاد بیش فعالی در کودک مرتبط است. سایر عوامل خطر برای ایجاد این اختلال شامل تولد پیش از موعد، نوزاد با وزن بسیار کم، و آسیبهای مغزی حین تولد هستند. ممکن است تماشای بیش از حد تلویزیون در سنین کم موجب کم توجهی کودک شود. به گفتهی پزشکان کودکان زیر دو سال نباید تلویزیون نگاه کنند و یا به بازیهای ویدئویی و کامپیوتری بپردازند. در کودکان دو ساله و بالاتر نیز باید زمان این فعالیتها به 2-1 ساعت و به برنامههای مناسب سن آنان محدود باشد.
تهیه وتنظیم :
وحیده جابری مشاور مجتمع حضرت زینب(س)
سوریه - دمشق
پانزده روش برای کنترل بیش فعالی کودکان
حتما دیگر همه
می دانیم که بیش فعالی در کودکان چه بیماری است و کودکان بیش فعال چه
علائمی را از خود نشان می دهند،بی قراری ،کم توجهی ،بی دقتی و خیلی از علائم مشابه
که البته اگر تا سن خاصی ادامه یافته و درمان نشوند،حتما کودک را در بزرگسالی به
سمت رفتارهای پرخطر سوق میدهند.البته شاید خیلی از والدینی که چنین فرزندانی
دارند،هنوز نمی دانند که در برابر بیش فعالی کودک خود چه عکس العملی را باید نشان
دهند. .
راهکارهای زیر ممکن است دراین مورد به
شما کمک کنند:
1- فرزند شما همان کاری را انجام می
دهد که شما انجام می دهید.
فرزندان شما
برای این که چگونه در دنیای بیرون رفتار کنند،از رفتار شما الگو می گیرند.شما باید
از رفتار خودتان برای راهنمایی فرزندتان کلمه "لطفا" را به کار برد
،خودتان نباید استفاده از این کلمه را فراموش کنید.اگر می خواهید فرزندتان با صدای
بلند صحبت نکند،باید صدای خود را همیشه در حد معقول نگه دارید.فراموش نکنید آنچه
که در عمل ثابت.می کنید،بسیار مهم تر از آن است که حرفش را می زنید..
2- احساستان را به فرزندتان نشان دهید : صادقانه به فرزندتان نشان دهید که رفتار او چه تاثیری در شما می گذارد.احساسات فرزند شما از خود شما تاثیر می پذیرد.شما برای فرزندتان شبیه یک آینه هستید.او احساسات و رفتار شما را دریافت می کند و بازتاب میدهد.در سن 3 سالگی کودک می تواند احساسات خود را به صورت واقعی نشان دهد.یک مثال ساده ،وقتی شما می گویید "من از این زندگی خسته شده ام " و با ضمیر "من" جمله را آغاز می کنید،به فرزندتان این امکان را میدهید که زندگی را از دیدگاه شما ببیند . بنابراین در انتخاب جملاتتان بسیار دقیق باشید..
3- فرزندتان را به کار خوب تشویق کنید
وقتی فرزندتان به گونه ای رفتار می کند که شما می پسندید ،می توانید او را با جملاتی مثبت تشویق کنید.وقتی فرزندتان تکالیفش را به موقع انجام می دهد ،به او بگویید "من به داشتن پسر یا دختری مثل تو افتخار می کنم."
4- دوستانه د رمقابل فرزندتان زانو بزنید
زانو زدن روی زمین به طوری که در مقابل فرزندتان قرار بگیرید،یکی از قوی ترین راههای ارتباط مثبت با او است.وقتی به فرزندتان نزدیک می شوید ،به او اجازه می دهید تا از آهنگ صدای شما آنچه را که فکر می کنید ،وقتی توجه او را به خود جلب کنید،دیگر لازم نیست با اجبار او را وادار به این کار کنید..
: 5- برای فرزندتان یک شنونده خوب باشید
گوش کردن به عقاید فرزندتان یکی از راههای کنترل کردن آنهاست .فرزند شما برای این که نمی تواند عقاید خود را خوب مطرح کند،دچارامیدی می شود .شما می توانید با یک جمله ساده از بروز این ناامیدی جلوگیری کنید ،مثل "من میدونم تو چه احساسی داری و کاملا درکت می کنم " با این جمله به او کمک می کنید که بر کشمکش های درونی خود غلبه کند.به او ثابت می کنید عقاید او مورد احترام شماست.
.
6- به قولتان عمل کنید
زمانی که بر اساس قولهایی که داده اید عمل می کنید،چه خوب و چه بد ،فرزندتان به شما اعتماد خواهد کرد و به شما احترام می گذارد .بنابراین وقتی به او قول می دهید پس از مرتب کردن اتاقش او را به پارک می برید،باید به قولتان عمل کنید.یا وقتی قول می دهید موقعی که با شما به کتابخانه می آید اگر آرام باشد او را به شهر بازی می برید ،ولی او بر خلاف نظر شما عمل می کند،اصلا لازم نیست به او اعتراض کنید .همیشه عمل کردن بسیار مهم از حرف زدن در مورد چیزی است.
7- وسایل با ارزش را از دسترس فرزندتان دور نگه دارید : وقتی عینک شما وسیله جالبی برای بازی در نظر فرزندتان است،فراموش نکنید با خیلی از وسایل ضروری بازی کند.کافی است این وسایل را از دسترس فرزندتان دور کنید..
8- مرزهای مشخص بین خودتان و فرزندتان قرار دهید : قبل از این که در امور شخصی فرزندتان دخالت کنید ،بهتر است از خود بپرسید آیا این دخالت واقعا لازم است؟بهتر است در خواست ها و دستورالعمل ها و پاسخ های منفی را به حداقل ممکن برسانید تا از بروز کشمکش های درونی و احساسات ناهنجار جلوگیری کنید.
- فرزند شما باید بداند که با داد و فریاد کاری از پیش نمی برد، فرزند شما با داد و فریاد چیزی را از شما می خواهد ولی با توجه کردن به داد و فریادهایش او را بیشتر به این کار تشویق می کنید.دراین مواقع به او بگویید نه !یعنی نه ! و تحت هیچ شرایطی این کار را برای او انجام نمی دهید .اگر به او بگویید نه یعنی نه،ولی آن کار را برای او انجام دهید ،او عادت میکند برای در خواست کوچک ترین چیزی ناله و شکایت کند و می داند در نهایت موفق می شود .باید از ایجاد این حس در فرزندتان جلوگیری کنید و به او یاد دهید که باید قوی باشد..
10- خواسته هایتان را واضح و ساده با فرزندتان در میان بگذارید : او می داند که شما از او چه انتظاراتی دارید و تفکر او را در یک مسیر مثبت قرار می دهید .برای مثال به جای استفاده از حالت منفی جمله "در را باز نگذار" از حالت مثبت"لطفا در را ببند" استفاده کنید..
11- به فرزندتان مسئولیت و فرصت تجربه دهید : وقتی فرزندتان رو به رشد می رود ،مسئولیت رفتارش را به خود او واگذار کنید و به او اجازه دهید تا مراحل طبیعی رشد رفتاری را خودش تجربه کند .لازم نیست که همیشه شما مسئولیت هایش را به او گوشزد کنید.با توجه زیاد به فرزندتان حس مسئولیت پذیری را از او سلب می کنید.شما باید به فرزندتان فرصت دهید تا خودش به نتایج منطقی برسد..
12- هر چیزی را یک باربه فرزندتان بگویید و به او فرصت حرکت دهید
انتقاد دائم از فرزندتان نه تنها کاری از پیش نمی برد بلکه فقط باعث خستگی خود شما می شود.اگر می خواهید فرزندتان با شما همکاری کند،بهتر است با یک بازی ساده از او بخواهید کاری را که می خواهید ،انجام دهد .در این بازی شما از فرزندتان در انجام کاری کمک می گیرید ،از شماره یک تا شماره 3 بشمارید،با توجه به کاری که به او سپرده اید زمان بین شماره یک تا 3 را درنظر بگیرید .اهمیت بازی را به او یادآوری کنید و شروع به شمارش کنید .در این فاصله او باید آن کار انجام دهد..
13- به فرزندتان ارزش دهید و به او نشان دهید که فرد مهمی است : فرزند شما دوست دارد که در امور خانواده سهیم باشد.شما می توانید با واگذار کردن کارهای خیلی ساده منزل یا کارهایی که فرزندتان می تواند به سادگی از پس آنها بر بیاید،به او فرصت دهید تا نقش خود را به عنوان یک فرد مهم در امور خانه بازی کند .این باعث می شود که فرزندتان اهمیت نقش خود را در خانه احساس کند .هر چه کارهای بیشتری به او بسپارید،او بیشتر تلاش می کند.سپردن کارهای بی خطر منزل به فرزندتان باعث می شود ،1- او تبدیل به فردی مسئول شود 2- اعتماد به نفس در او به وجود آید 3- به خود شما هم کمک کند..
14- به فرزندتان فرصت دهید خودش از حقوقش دفاع کند: در زندگی فرزند شما موقعیت هایی پیش می آید که او باید بتواند از حقوق خود دفاع کند.شما باید این موقعیت ها را به صورت ساده برای او فراهم کنید تا درصورت لزوم خود او بتواند از حقوقش بدون کمک شما دفاع کند..
15- لبخند را به چهره فرزندتان هدیه دهید
یکی دیگر از راههای کاهش تنش روانی و کشمکش های درونی فرزندتان این است که با او شوخی کنید.می توانید وانمود کنید که یک هیولای ضعیف هستید که او می تواند شما را شکست دهد یا صدای حیوانات را تقلید کنید .یک شوخی ساده لبخند را برای شما و فرزندتان به ارمغان می آورد.
تهیه وتنظیم :
وحیده جابری مشاور مجتمع حضرت زینب (س)
سوریه – دمشقآ
آبان 90